چرا امام زمان تاکنون ظهور نکرده است ؟

وقتى آن حضرت خود را براى یک دگرگونى اجتماعى آماده ساخته چه چیز مانع وى شده است که در دوره غیبت صغرى یا سالهاى پس از آن به میدان بیاید و غیبت خود را طولانى نسازد؛ با توجه به اینکه در آن زمان ، زمینه و شرایط کارهاى اجتماعى و اصلاحى بسیار آسان تر بوده است ؟آن حضرت به واسطه رابطه مستقیمى که بر اثر برنامه ریزیهاى خاص در زمان غیبت صغرى با مردم داشت ، این مکان را یافته بود که یاران خود را گرد آورد و با قدرت ، کار خود را شروع کند. قدرتهاى حاکم آن زمان نیز به این مرتبه از توان و نیروى دهشتناک که انسان امروزه بر اثر پیشرفت علم و صنعت به آن دست یافته است ، نرسیده بود.جواب این است که هر کارى براى تغییر ساختار جامعه به وقوع پیوندد؛ موفقیت آن بستگى به یک سلسله شرایط و زمینه هاى خارجى دارد و تا همه آن شرایط کاملا تحقق نیابد امکان رسیدن به هدف وجود ندارد. البته آن تغییرات اجتماعى که سرچشمه اى الهى دارد از نظر پیام ، ربطى به عوامل خارجى (۱) ندارد؛ زیرا پیامى که زیربناى این تغییرات است ، الهى و آسمانى است و شرایط خارجى در آن مؤثر نیست ولى از جنبه اجرایى بیرونى متکى است و موفقیت و زمان انجام آن بستگى به آن دارد و درست به همین جهت بوده است که آسمان در انتظار ماند تا پنج قرن از جاهلیت بگذرد و آن وقت آخرین پیام خود را به واسطه حضرت محمد، صلى اللّه علیه و آله ، فرستاد؛ و با آنکه جهان در دوران فترت نیاز شدید به پیامبر داشت ولى به خاطر وابستگى اجرایى به شرایط خارجى در آن تأخیر شد. این عوامل خارجى که اجراى اصلاحات بدان نیاز دارد برخى عبارتست از فضاى مورد نظر و برخى جزئیات است که جنبش انقلابى در پیچ و خمهاى باریک آن را مى طلبد.براى نمونه ، انقلابى که لنین در روسیه با موفقیت رهبرى کرد به عامل مهمى مانند جنگ جهانى اول و سست شدن پایه امپراتورى تزار وابسته بود که در ایجاد فضاى مناسب براى انقلاب سهم بسزایى داشت و عوامل جزئى و محدود دیگرى نیز در آن مؤثر بود مانند اینکه لنین توانست به سلامت وارد روسیه شود و انقلاب را رهبرى کند که اگر هر حادثه اى باعث تأخیر ورود او شده بود؛ احتمال داشت انقلاب نتواند به این سرعت حاکم شود.آرى ، سنت تغییرناپذیر الهى بر این است که اجرا و ایجاد تغییرات اصلاحى بستگى به عوامل خارجى ، فضاى مناسب و جو عمومى داشته باشد و به همین جهت بوده است که اسلام پس از یک دوره طولانى و پس از چندین قرن ، ظهور کرد.پس با اینکه خداى بزرگ ، توانایى دارد همه مشکلات و همه سختیها را براى پیام رسانیهاى آسمانى ، هموار و بوسیله اعجاز فضاى مناسب ایجاد کند، این روش را انتخاب نکرده است ؛ زیرا امتحان و ابتلا و رنجى که مایه تکامل انسان مى شود در صورتى تحقق مى یابد که تحولات ، طبیعى و مطابق با شرایط خارجى باشد. البته این مانع نیست که خداوند در برخى جزئیات دخالت کند، جزئیاتى که در اصل فضاى مناسب مؤثر نیست ولى گاهى براى ایجاد تحرک لازم است ؛ مانند کمکها و توجهات غیبى که خداوند در لحظه هاى حساس و بسیار دشوار به اولیاى خود مى کند چنانکه : آتش نمرود براى ابراهیم گلستان مى شود(۲) و دست آن یهودى پیمان شکن که شمشیر بر روى پیامبر کشید از حرکت مى افتد(۳) و یا تندباد شدیدى که چادرهاى کافران و مشرکان را زمانى که در جنگ خندق ، مدینه را در محاصره داشتند از ریشه در مى آورد و ترس و وحشت را در دلهاى آنان مى افکند.(۴)ولى همه اینها از جزئیات فراتر نمى رود و در زمانى که زمینه و شرایط براى اصلاحات عمومى کاملا آماده است کمکهاى فوریتى ، صورت طبیعى به خود مى گیرد و با واقعیتهاى خارجى مطابقت مى کند.ما موقعیت امام زمان ، علیه السلام ، را با این دید بررسى مى کنیم تا دریابیم که انقلاب او از نظر اجرا همانند همه انقلابها به زمینه هاى عینى و خارجى بستگى دارد و بایستى فضاى مناسب موجود باشد. از اینرو طبیعى است که منتظر آن شرایط باشیم و همه مى دانند که حضرت مهدى کارش محدود به یک منطقه و یک بخش از جهان است و بایستى همه بشریت را از تاریکى ستم به روشنایى عدل ، رهنمون گردد.(۵) براى اجراى چنین تحول بزرگى تنها وجود رهبر صالح کافى نیست و گرنه در همان زمان پیامبر این شرط وجود داشت . پس این تحول بزرگ ، فضاى مناسب جهانى مى طلبد که همه زمینه هاى خارجى لازم براى انقلاب عمومى در آن وجود داشته باشد.عامل اساسى در ایجاد این فضاى مناسب و پذیرش پیام جدید عدالت از طرف مردم همانا احساس پوکى و پوچى است که انسان متمدن آن روز خواهد کرد و منشاء این احساس ، تجربه هاى مختلف بشرى از تمدن است ؛ که جنبه هاى منفى آن پشت او را خم مى کند و به آنجا مى رسد که مى فهمد شدیدا نیاز به کمک دارد و از عمق جان ، توجه خود را به عالم غیب یا منبعى مجهول ، معطوف مى دارد.اما از نظر پیشرفتهاى مادى مى توانیم بگوییم در آینده شرایط براى رساندن پیام به جهانیان بهتر از گذشته است ؛ زیرا بخش هاى مختلف دنیا به هم نزدیک مى شوند، مردم مى توانند با هم ارتباط برقرار کنند و وسایلى که یک سازمان مرکزى براى آگاه سازى ملتها از رسالت جدید بدان نیاز دارد، در دسترس مى باشد.اما آنچه در سؤ ال به آن اشاره شده که هر چه بیشتر در ظهور آن حضرت تاءخیر بیفتد، ابزار و آلات جنگى پیشرفته تر خواهد شد، درست است ولى این ابزار و آلات مادى براى کسانى که روحیه خود را باخته اند و از درون پوسیده اند به چه کار مى آید؟چه بسا در طول تاریخ که کاخ یک تمدن بزرگ با اولین تلنگر فرو ریخته است ، چرا؟ براى اینکه چنین بنایى در واقع از قبل فرو ریخته بوده است و هیچگونه پشتوانه و تکیه گاهى نداشته است .(۶)پاورقی :۱- على رغم اینکه شهید صدر، رحمة اللّه علیه ، در اینجا به عوامل خارجى و نقش آن در پیروزى انقلابها، اهمیت مى دهد - که درکى عمیق از عوامل اجتماعى و روانى است - ولى ایشان نظریه جدیدى درباره فهم تغییرات اجتماعى که از ناحیه رسالتهاى آسمانى پدیدار مى گردد، عرضه داشته است که از جهت رسالت و پیام ، قانون خاص خود را دارد و از جهت موفقیت در اجرا وابسته به عوامل خارجى است .مقصود از عوامل خارجى ، حالت سیاسى و اجتماعى مردم ، واقعیتهاى بین المللى و تواناییهاى مردم در بهره ورى از امکانات ذاتى و استعدادهاى روحى است .۲- اشاره به کلام خداست که مى فرماید: قالوا حرقوه و انصروا الهتکم ان کنتم فاعلین قلنا یا نارکونى بردا و سلاما على ابراهیم و أرادوا به کیدا فجعلناهم الأخسرین ؛ اگر مى خواهید کارى بکنید، بسوزانیدش و خدایان خود را نصرت دهید گفتیم : اى آتش ، بر ابراهیم خنک و سلامت باش . (سوره انبیا (۲۱)، آیه ۶۸-۷۰).۳- ر.ک : ابن کثیر الدمشقى ، تفسیر القرآن العظیم ، ج ۲، ص ۳۳؛ المجلسى ، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۱۸، باب معجزات پیامبر، صلى اللّه علیه و آله ، ص ۴۷، ۵۲، ۶۰، ۷۵/۴- ر.ک : الطبرى ، ابوجعفر، محمدبن جریر، تاریخ الامم و الملوک ، ج ۲، ص ۲۴۴، حوادث سال پنجم هجرى .۵- چنانکه حدیث شریف نبوى تصریح مى کند: لو لم یبق من الدنیا الا یوم لطول اللّه ذلک الیوم حتى یبعث رجلا منى او اهل بیتى یملاءالاءرض ‍ قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛ اگر از دنیا یک روز بیشتر باقى نمانده باشد خداوند آن روز را آنقدر طولانى مى سازد تا مردى از من - را یا از اهل بیت من - مبعوث کند که زمین را پر از عدل و داد کند پس از آنکه پر از ظلم و ستم شده باشد. (ناصف ، منصورعلى ، همان ، ج ۵، ص ۳۶۰/)۶- ما در ابتداى دهه نود مصداق این گفته شهید صدر را بخوبى دیدیم و گفته ایشان مستند به درک عمیق ایشان از جامعه بشرى بود؛ دیدیم که اتحاد جماهیر شوروى که یکى از دو قطب حاکم بر جهان بود چگونه بسرعت از هم پاشید به گونه اى که چیزى از آن باقى نماند.(گفتگو درباره امام مهدى (ع) ، نویسنده : آیه الله شهید سید محمد باقر صدر ، تحقیق : دکتر عبدالجبار شراراه ، ترجمه : مصطفى شفیعى)مجموعه: پرسشها و پاسخها